Seksuele intimidatie is vandaag realiteit voor heel wat vrouwen in de Brusselse openbare ruimte. Om de problematiek vanuit dat vrouwelijk perspectief te bekijken, gingen we in gesprek met zes Brusselse vrouwen rond hun ervaringen en standpunten over seksuele straatintimidatie. Uit de gesprekken blijkt dat de vrouwen stuk voor stuk geconfronteerd zijn geweest met seksuele intimidatie in de Brusselse publieke ruimte en dat dit ieder van hen bezig houdt.
Louise*, 21 jaar, Elsene, woont 3 jaar in Brussel
Wat versta je zelf onder seksuele intimidatie op straat?
“Voor mij is dat een heel breed begrip waarbij elke persoon intimidatie verschillend kan interpreteren. De ene voelt zich bijvoorbeeld al geïntimideerd als er gestaard wordt en dat heeft dan niet per se een seksuele context, maar toch kan dat zo aanvoelen voor de persoon in kwestie. Voor de rest kan seksuele intimidatie op straat gaan van fluiten en gewoon staren tot extremere gevallen zoals aanrakingen en seksueel getinte opmerkingen. Ook roepen valt daar voor mij onder. Dat zijn dingen die niet horen, vind ik.”
“Ik wil later, wanneer mijn dochter door Brussel wandelt, dat ze zich compleet op haar gemak voelt” - Louise*, 21 jaar
Ervaar jij seksuele straatintimidatie als problematisch?
“Ja sowieso wel. Ik denk dat dat een probleem is omdat je je dan niet veilig voelt, zeker als vrouw. Dat speelt toch altijd wel in je achterhoofd als je alleen op straat wandelt wanneer het al wat later is. Dan ben je je zo bewust dat je misschien wat sneller gaat wandelen. Als je je als vrouw niet veilig voelt in de stad, is dat voor mij al een probleem. Ik wil later, wanneer mijn dochter door Brussel wandelt, dat ze zich compleet op haar gemak voelt en dat ze niet, zoals ik, af en toe over haar schouder moet kijken en sneller moet stappen. Dat vind ik namelijk heel spijtig en ik denk dat mannen dat niet of minder ervaren dus is het voor mij ook een probleem dat van toepassing is op geslacht.”
Is seksuele intimidatie volgens jou een Brussels probleem?
“Hm… (stilte) voor mij is het een Brussels probleem omdat ik in Brussel woon, maar ik denk dat het in Antwerpen of andere grote steden evengoed voorkomt. En ook als ik op citytrip ga, naar Parijs bijvoorbeeld, komt dat wel voor. Ik woon enkel in Brussel dus ik kan dat moeilijk vergelijken met andere steden. Ik zou het dus niet meteen afschilderen als een Brussels probleem, maar eerder een probleem in grote steden.”
Heb je zelf al ervaringen met seksuele intimidatie op straat?
“Ja, sowieso. Vooral sinds ik in Brussel woon. Daarvoor was dat ook wel al hoor, maar in de stad is het nog een stukje erger. Het ergste geval dat ik zelf ooit meemaakte vond plaats in Schaarbeek toen ik rond een uur of vijf in de ochtend met mijn zus terugkwam van een feestje. Mijn zus woonde op dat moment in Schaarbeek dus we moesten de metro nemen richting haar kot en dan nog een stukje wandelen. Op een gegeven moment, toen we aan het wandelen waren, stopte er een auto langs ons met vier mannen in. Ze waren allemaal aan het roepen, deden hun vensters naar beneden en begonnen vulgaire dingen te zeggen. Mijn zus en ik negeerden dat en wandelden verder, maar die auto bleef ons volgen. Toen we aanstalten maakten om over te steken, gaven ze gas zodat ze ons blokkeerden om over te steken. Op dat moment kreeg ik een soort kick en begon ik iets terug te roepen. Opeens waren ze precies wat verschrikt omdat ze een reactie kregen en lieten ze ons oversteken. Uiteindelijk zijn ze dan heel snel vertrokken dus uiteindelijk is er niets gebeurd. Toch denk ik dat de situatie ook enorm had kunnen escaleren als ze bijvoorbeeld die opmerking van mij niet hadden aangenomen.”
Hoe voelde je je op dat moment?
“Angstig. Er zaten vier redelijk grote mannen met een grote mond in de auto dus op dat moment voel je je bedreigd.”
Alice*, 23 jaar, Watermaal-Bosvoorde, woont 4 jaar in Brussel
Heb je zelf al eens straatintimidatie meegemaakt, seksueel of niet?
“Ja, sowieso. Ik moet wel zeggen dat ik, toen ik nog in het centrum van Brussel woonde, meer geïntimideerd werd op straat dan waar ik nu woon, in Watermaal-Bosvoorde. Dat kan dan verschillende graden aannemen. Dat is voornamelijk verbaal, maar er waren ook al gevallen waarin ik het gevoel had dat er iemand achter me aan liep. Dan loop je toch even een blokje om voordat je je deur binnenstapt. Op zich heb ik het wel al veel meegemaakt, maar meestal beperkt zich dat tot het verbale. Ik werd eigenlijk ook al fysiek aangevallen. Dan ga ik eigenlijk zo snel mogelijk weg in plaats van daar tegenin te gaan. Ik heb namelijk al gemerkt dat het nog erger wordt als ik daar tegenin ga en ze me meer proberen aan te raken. Onlangs op de Kunstberg in Brussel greep een persoon me echt bij de arm. Die persoon was ook niet nuchter, maar dat is natuurlijk totaal geen excuus. Ik nam toen meer de run position in dan daar tegenin te gaan.”
En hoe voel je je precies op zo een moment?
“Ja ik voel mij dan boos omdat ik echt zoiets heb van: laat mij gewoon over straat lopen, laat mij zijn wie ik ben, laat mij me kleden hoe ik wil, laat mij over straat lopen met wie ik wil. Ik heb veel onbegrip voor zo een situaties en voel me ook echt wel op mijn ongemak. Ik weet niet hoe ik daarop moet reageren en voel me dan vertrapt op een of andere manier, zo wat machteloos.”
Heb je het gevoel dat iedereen dezelfde bewegingsvrijheid ervaart in Brussel?
“Uh… (stilte) wat ik nu ga zeggen is wel wat dichotomisch, maar ik denk dat vrouwen daar sowieso meer last van hebben dan mannen. Vrouwen zijn volgens mij wel een groep die meer worden lastiggevallen op straat. Ook denk ik dat LGBTQ personen meer last hebben van straatintimidatie. Als twee mannen of twee vrouwen samen op straat lopen, denk ik dat er al sneller iets geroepen zal worden of zelfs overgegaan zal worden tot geweld. Ik kan mij over andere groepen niet echt uitspreken. Als ik naar mijn eigen ervaring kijk, merk ik wel dat ik me minder veilig voel wanneer ik met een vrouw op straat loop dan wanneer ik met een man op straat loop.”
Wat is voor jou het belang van organisaties die zich inzetten tegen seksueel geweld op straat?
“Dat is super mooi. Ik weet zelf niet in detail waar organisaties zoals Laisse les Filles Tranquilles mee bezig zijn, maar ik vind het wel fijn om hun affiches in Brussel te zien. Dat geeft een geruststellend gevoel en dan denk ik: oké, mensen zijn er toch wel mee bezig. Het geeft een goed gevoel dat die organisaties zich daarvoor inzetten, maar het blijft natuurlijk wel een probleem dat breder gaat en ook structureel moet worden aangepakt.”
“Wat ik vooral belangrijk vind, is dat we stoppen met victim blaming.” - Alice*, 23 jaar
Zijn er nog dingen die je zelf kwijt wilt over het onderwerp?
“Ja, wat ik vooral belangrijk vind, is dat we stoppen met victim blaming. We moeten echt naar de andere kant kijken, naar de kant van de daders en de rol van onder andere educatie en onderwijs in dit thema. Als je bijvoorbeeld kijkt naar wat er recent gebeurde in Beveren, dan merk je al snel dat veel nieuwsberichten toen gingen over dating apps en hoe je veilig op date kan gaan. Ik wil dat zo een discours echt absoluut verdwijnt want dat is ook echt victim blaming voor mij. Ook wil ik nog toevoegen dat het beleid rond zulke problematiek op papier veelbelovend kan zijn, maar dat het zich natuurlijk ook naar de praktijk moet vertalen. Het is niet zo, dat wanneer intimidatie op papier wordt aangepakt, dat het zich ook naar de praktijk vertaalt. De implementatie van wetgeving en beleidsvoering moet echt worden opgevolgd.”
Eva, 33, Elsene, woont 15 jaar in Brussel
Wat is voor jou seksuele straatintimidatie?
“Eerlijk gezegd ben ik daar redelijk streng in. Als mensen naar mij fluiten en mij naroepen, vind ik dat al meer dan genoeg om seksuele straatintimidatie te zijn. Ja, oké, dat is een moeilijke vraag natuurlijk. Ik ga mensen niet aanklagen op dat gebied, maar ik vind het onaangenaam als er al naar mij gefloten en geroepen wordt. Voilà.”
“Ik heb ook eens op de metro gezeten en daar deed zo iemand een bef gebaar naar mij. Dat vond ik echt wel smerig.” - Eva*, 33 jaar
Zou je een voorbeeld kunnen geven van wat deze opmerkingen die naar je worden geroepen dan zijn?
“Ja er zijn er die minder ver gaan door je gewoon te zeggen dat je er prachtig uitziet vandaag, maar dat wordt dan op zo een manier gezegd dat het raar overkomt. Je hebt ook mensen die je gewoon een hoer noemen, dat vind ik al wat erger. En je hebt mensen die nog veel verder gaan en echt seksuele opmerkingen maken zoals ‘Ik zou eens graag met jou in bed kruipen’, maar dat valt niet vaak voor. Ik heb ook eens op de metro gezeten en daar deed zo iemand een bef gebaar naar mij. Dat vond ik echt wel smerig. Gelukkig zat hij wel op een andere metro. Ja dat hoeft dus niet.”
En til jij zwaar aan het nafluiten?
“Ja, maar dat is wel de mildste vorm. Ik vind het niet tof wanneer mensen dat doen en zeker niet als ze het consequent blijven doen. Als je gewoon iemand passeert en die doet dat, dan denk je: eh, whatever, maar op het werk aan de uitgang waar ik altijd ging roken waren eens werkmannen die daar een maand hebben gewerkt. En elke keer floten zij naar mij, wel vijf minuten aan een stuk. Dan begint dat echt wel irritant te worden.”
Heb je het gevoel dat iedereen dezelfde bewegingsvrijheid heeft?
“Ik denk dat een man zich iets vrijer kan bewegen. Ik merk ook wanneer ik mannen over dit soort zaken (lees: seksuele straatintimidatie, red.) vertel, dat zij daar niet echt bij stilstaan. Het is altijd anders om als vrouw over straat te lopen.”
Een ongemakkelijk of onveilig gevoel op straat, is dat volgens jou iets dat iedereen ervaart?
“Ik denk dat iedereen dat wel ervaart. Ik kan nu niet voor mannen spreken natuurlijk, maar ik kan mij inbeelden dat je als man toch ook wel eens op je ongemak bent wanneer je in het donker alleen over straat loopt, in een buurt die je niet kent en die er misschien wat louche uitziet. Ik denk dat iedereen dat wel meemaakt.”
Nora*, 20 jaar, Centrum (Anneessens), woont 4 jaar in Brussel
Vanaf wanneer spreek jij over seksuele straatintimidatie? “Ik vind dat er een verschil is tussen je ongemakkelijk voelen en je onveilig voelen. Als ik mij onveilig voel, dan spreek ik over intimidatie omdat ik me dan in een soort van onderdanige positie bevindt ten opzichte van de andere die zich in een dominante positie bevindt. Wanneer je je ongemakkelijk voelt, kan dat ook aan de situatie zelf liggen die een beetje vreemd is of wanneer er een zatte persoon wat tegen je zit te mompelen. Dat is daarom niet per se intimiderend, maar dat kan natuurlijk wel vervelend zijn.”
Ervaar jij seksuele straatintimidatie als problematisch?
“Ja, ik zie dat zeker als een probleem omdat het niet oké is dat vrouwen zich niet op hun gemak voelen of niet veilig voelen in de openbare ruimte. De openbare ruimte is er voor iedereen die er wettelijk toegang tot heeft, zal ik het zo zeggen. Dus ik vind dat dat een plaats voor iedereen moet zijn en waar iedereen zich tot op een zekere hoogte goed kan voelen en waar je geen schrik moet hebben omdat je geïntimideerd kan worden.”
“Als ik bijvoorbeeld op café ga en ik daarna alleen terug naar huis ga, stuur ik een berichtje voor ik vertrek.” - Nora*, 20 jaar
Ervaar jij zelf die schrik soms?
Hier aan Anneessens valt dat naar mijn persoonlijke mening best goed mee. Ik heb wel een keer een ergere situatie meegemaakt toen ik nog in Etterbeek woonde. Ik was op mijn eentje naar huis aan het wandelen tussen een en twee uur ‘s nachts en er stopte een kerel op een fiets naast mij die tegen me begon te praten. Ik had ook wel wat gedronken en had daar toen echt geen zin. Ik dacht: ga nu maar gewoon weg, maar ik durfde dan precies ook niet te bruut te zijn. Ik wilde niet onbeleefd zijn omdat ik niet zo ben. Ik denk vaak het beste van mensen. Hij wilde mij dus echt niet met rust laten en stelde voor om met mij mee te wandelen naar huis. Ik heb toen maar ja gezegd omdat dat op een of andere manier wel een vriendelijk voorstel kan zijn. Het was heel moeilijk om de situatie toen te lezen want ik twijfelde sterk of het wel een goed idee was, maar tegelijkertijd dacht ik dat het misschien zelfs veiliger was om met een kerel naar huis te wandelen.”
Zijn er bepaalde manieren waarop je straatintimidatie probeert te vermijden?
“Ja, als ik bijvoorbeeld op café ga en ik daarna alleen terug naar huis ga, stuur ik een berichtje voor ik vertrek. Dat is dan zoiets in de aard van ‘Ik vertrek nu, ik ben normaal over tien minuten thuis en als ik er niet over tien minuten ben, bel me dan even’.”
Gaelle*, 21 jaar, Oudergem, woont 4 jaar in Brussel
Ervaar jij seksuele straatintimidatie als problematisch?
“Ja, sowieso. Ik heb het gevoel dat er nu ook heel veel rond te doen is, zeker na die vrouw die onlangs in Londen werd vermoord. Laatst had ik ook zo een boekje van BRUZZ in mijn handen, waar op de cover iets stond als ‘Ik ben geïntimideerd op straat om tien uur ‘s ochtends in Elsene’. Dat is een plek waar je zoiets niet zou verwachten. De problematiek is waarschijnlijk niet erger dan vroeger, maar er wordt nu wel meer over gesproken waardoor ik het gevoel heb dat het erger wordt. Je vraagt je dan af hoe het mogelijk is dat iemand om tien uur ‘s ochtends op straat uw borsten aanraakt (referentie naar het artikel in BRUZZ, red.). Je zou verwachten, na het hele #MeToo verhaal, dat die gasten het wel begrepen hebben, maar het is nog lang niet gedaan.”
“Sommige ouders hebben niet de mindset om niet tegen hun dochter te zeggen dat ze om tien uur thuis moet zijn, maar om tegen hun zoon te zeggen dat hij zulke dingen niet mag doen.” - Gaelle*, 21 jaar
En bestaat er dan een oplossing volgens jou?
“Ja. Ik heb daar pas ook over gesproken met iemand en toen besefte ik dat er niet één oplossing is. Het gaat om het bewust maken van mensen en het straffen. Nu bestaan er al straffen rond intimidatie, maar is het heel moeilijk om dat te bewijzen en om dan iemand te vervolgen. Volgens mij kan je het meeste bereiken door mensen te sensibiliseren en door vanaf de kindertijd dat bewustzijn te creëren. Je zou kinderen op school al aan kunnen leren wat wel oké is en wat niet. Sommige ouders zullen dat namelijk zelf niet doen of hebben niet de mindset om niet tegen hun dochter te zeggen dat ze om tien uur thuis moet zijn, maar om tegen hun zoon te zeggen dat hij zulke dingen niet mag doen. Volgens mij is de mentaliteit van de mensen daar nog niet voldoende op afgestemd.”
Zijn er manieren waarop jij seksuele straatintimidatie probeert te vermijden?
“Ik zet mijn koptelefoon sowieso op. Ik heb echt het gevoel dat dat helpt want die mensen weten dan ook dat je niets hoort wanneer ze roepen. Ik zet dus gewoon altijd mijn koptelefoon op als ik alleen in de stad ben. Misschien roepen ze dan iets, maar ik hoor het alleszins niet. Ik zet hem natuurlijk ook op omdat ik graag naar muziek luister.”
Je vermeldde al een aantal keer mannen als daders. Is het volgens jou een probleem van mannen versus vrouwen?
“Volgens mij bestaat straatintimidatie omdat er in de maatschappij nog altijd gedacht wordt dat de man sterker en beter is dan de vrouw. Door die mentaliteit voelen sommige mannen nog altijd superieur en vinden ze het niet erg om vrouwen te intimideren of denken ze dat ze vanalles mogen dat niet oké is. Volgens mij komt dat dus door de inequality tussen vrouw en man.”
Liesbet, 40, Oudergem, woont 22 jaar in Brussel
Heb je het gevoel dat je je vrij kan verplaatsen in Brussel?
“Ja, dat wel. Je moet gewoon alert zijn en vooral niet te naïef zijn. Toch kom ik liever niet in de buurt van het Zuidstation of in de Matongé buurt. Ik denk dat een man daar veel meer sans gêne kan lopen.”
Zijn er bepaalde manieren waarop je seksuele straatintimidatie probeert te vermijden?
“Ja. Als het mogelijk is, zal ik meestal een capuchon over mijn hoofd trekken en wat stoerder lopen. Wanneer ik mij echt onveilig voel, neem ik mijn sleutels in mijn handen. Ik doe dat omdat ik denk dat wanneer je er niet als een chique madammeke uitziet, dat het misschien wat minder voorvalt.”
“Er zullen altijd een paar rotte appels zijn die je op het verkeerde moment kan tegenkomen. Niet elke man die je tegenkomt, doet zo belachelijk.” - Liesbet, 40 jaar
Heb je ook tips voor andere vrouwen?
“Nee niet echt. Ik zet bijvoorbeeld mijn capuchon op om er minder vrouwelijk uit te zien. Ja, dat is een handige tip, maar eigenlijk zou je dat niet moeten doen omdat je je dan weer aanpast aan iemand anders. Je zou gewoon in een minirok met hoge hakken over straat moeten kunnen wandelen.”
Heb je dan nu het gevoel dat je dat niet kan?
“Nee. Of ja ik kan dat wel om overdag naar de winkel te gaan. Het gaat echter vooral over die momenten dat je ‘s avonds alleen over straat loopt. Dan doe ik dat liever niet. Dus ik pas mij eigenlijk aan de situatie aan als ik op voorhand weet dat ik ‘s avonds alleen naar huis moet gaan. Andere vrouwen in mijn omgeving doen dat onbewust ook, denk ik. Doet niet iedereen dat een beetje?”
Wat is volgens jou een manier om deze problematiek op te lossen?
“Dat is gewoon een state of mind. Zolang wij als vrouwen minder kracht hebben dan die mannen, dan gaan we altijd op een of andere manier een prooi kunnen zijn. Ik weet echt niet hoe dat verholpen kan worden tenzij je de gehele state of mind verandert. Als dat niet kan, forget it. Er zullen altijd een paar rotte appels zijn die je op het verkeerde moment kan tegenkomen. Wanneer ik over straat wandel, komt het (lees: seksuele straatintimidatie, red.) meer niet voor dan dat het wel voorkomt, maar wanneer het dan weer eens gebeurt, is het net die ervaring die je onthoudt. Niet elke man die je tegenkomt, doet zo belachelijk. Voilà.”
*Dit is een fictieve naam omdat de persoon in kwestie anoniem wenst te blijven