De MIVB, ons kostbaar en vertrouwd Brussels openbaar vervoernetwerk dat ons overal heen brengt en weer veilig thuis afzet is een belangrijke speler in de Brusselse openbare ruimte. Net als overal in de openbare ruimte is het openbaar vervoer ook een plaats waar vrouwen blootgesteld worden aan seksuele straatintimidatie. Hoe veilig is het MIVB-netwerk dan voor zijn vrouwelijke reizigers?
Op 8 maart 2021 klonk een nieuw alert van de Brusselse politie om op te letten voor een man in een ruiten hemd die afgelopen jaren al minstens vijftien jonge vrouwen heeft lastiggevallen.1 Hij zoekt zijn slachtoffers op het openbare vervoersnet te Brussel. Seksuele intimidatie valt niet enkel voor in donkere straten maar dus ook op klaarlichte dag op de MIVB-bus. Problematisch is hier dat de vrouw haar autonomie op spel staat.2 Toegang tot het openbaar vervoersnetwerk is namelijk van hoog belang opdat ze zich veilig en gemakkelijk overal heen kan verplaatsen. Moest seksuele intimidatie haar toegang hier tot toe in gedrang brengen, dan zitten we dus met een probleem. Hoe staat de Brusselse vervoersmaatschappij MIVB hier tegenover? Zien zij seksuele intimidatie als de hedendaagse, al omringende kwestie die het is?
Een oorverdovende stilte
Wij legden de kwestie voor aan Tamara Eelsing, Diversity Manager van de MIVB. “Het is en blijft een heel lastig onderwerp, we zouden heel graag stappen willen zetten. We willen drie dingen; dat het openbaar vervoer betaalbaar, veilig en betrouwbaar is. [...] Als we kunnen zorgen dat het openbaar vervoer 100% veilig is dan zouden we dat zeker doen. Het openbaar vervoer zijn wij maar het is natuurlijk ook de reiziger” En daar knelt het schoentje. Zo geeft Tamara aan dat MIVB-reizigers die slachtoffer zijn van seksuele intimidatie zich stil houden en amper klachten indienen (noch via de website noch via sociale mediakanalen). De MIVB kan haar beschikbare middelen dan ook moeilijk inzetten wanneer ze niet op de hoogte zijn waar seksueel intimidatie-gevallen veelvoorkomend zijn.
“Wanneer we het wel gemeld krijgen, dan gaan we daar zeker mee aan de slag. Er zijn heel veel dingen die we voor slachtoffers zouden kunnen doen en als het slachtoffer bijvoorbeeld weet op welke lijnen, op welk tijdstip dan zouden wij hen zeker kunnen helpen. Klanten geven dat heel vaak niet aan ons door terwijl dat eigenlijk jammer is”,
aldus Tamara. En jammer is dat zeker want het is juist wanneer de MIVB klachten te horen krijgt dat ze toekomstige voorvallen op bepaalde lijnen en stations preventief
kunnen aanpakken.
Desondanks blijft de MIVB niet met hun onwetendheid zitten en ondernemen ze verschillende acties om seksuele intimidatie op hun net te bestrijden. Het gaat dan onder meer over hun samenwerking met Plan International in 2018 waar een sensibiliseringscampagne naar voren kwam. MIVB hoopte daarmee zijn gebruikers bewust te maken rond seksuele intimidatie en vooral hen zelf te mobiliseren. “We vragen ook heel duidelijk aan mensen om op te treden als getuige omdat je met meerdere toch altijd steviger in de schoenen staat dan alleen.” laat Tamara duidelijk weten. MIVB gaat bovendien verder dan het sensibiliseren van hun gebruikers via deze campagne. Ook werkt het Brussels openbaar vervoernetwerk aan een opleidingsmodule voor het MIVB-personeel zelf. Volgens Tamara is het opleiden van het personeel namelijk de logische volgende stap op de sensibiliseringscampagne: “Ze (lees: het personeel, red.) kunnen naar die personen luisteren en de juiste informatie geven waarmee het slachtoffer aan de gang kan en ook misschien verwijzen naar een psychologische hulpdienst, zodat het slachtoffer niet blijft zitten bij zijn of haar problemen, dus we willen heel graag opleiding voorzien voor de mensen op terrein die met de klanten in contact komen”.
Nieuwe stations en meer veiligheidsagenten
Naast het bewust maken van zowel zijn reizigers via een sensibiliseringscampagne als zijn personeel via een opstartend opleidingsmodule bestrijdt de MIVB seksuele intimidatie ook infrastructureel. Zo houdt het Brussels vervoersnetwerk bij de renovatie van zijn stations rekening met zijn vrouwelijke reizigers. “Dat is natuurlijk een continu proces. Op het moment dat we stations gaan renoveren dan gaan we inderdaad kijken naar oké, wat zijn de mogelijke donkere hoeken? Hoe kunnen we zorgen dat die hoeken niet meer zo donker zijn? En ook de camera’s, hoe kunnen we op de juiste plekken camera’s zetten zodat we geen dode hoeken hebben?”
Ook in de voertuigen zelf tracht MIVB de vrouwelijke reizigers in achting te nemen, soms komt de realisatie wel te laat. Zo vertelt Tamara over een aanpassing in de MIVB bussen: “Met de bussen, je ziet dat dat sommige zittingen verhoogd zijn en op een gegeven moment hebben we ons gerealiseerd dat als een dame met een rok daar gaat zitten dat mensen daar zo in konden kijken.” MIVB besloot dan achteraf de bus aan te passen zodanig dat inkijk niet meer mogelijk was. “Soms kom je daar ook pas achter als je iets hebt besteld en dan moet je gaan kijken van oké, hoe gaan we dat fiksen maar we zijn ons steeds meer bewust van de implicaties.” aldus Tamara.
Daarnaast kennen de MIVB-stations twee soorten personeel die instaan voor de klanten. Het gaat dan om personeel in en buiten de stations in rode hesjes alsook het personeel bij de BOOTIK. Indien een klant zich onveilig voelt, kan er daarnaast veiligheidsagenten gewaarschuwd worden en kunnen zij de klant helpen door bijvoorbeeld mee te lopen. Toch zou de overheid graag meer veiligheidsagenten in de MIVB-stations zien en alhoewel Tamara
3
hier niet tegen gekant is, ligt het moeilijk; “Je kan niet alle stations op hetzelfde moment beveiligen dat is gewoon vrijwel onmogelijk, dat heeft een veel te grote implicatie voor het personeelsbudget dus je zult keuzes moeten maken. We hebben zeker meer veiligheidsagenten aangenomen maar nu gaat het inderdaad om de goede inzet van die veiligheidsagenten en dat is bijvoorbeeld iets waar klanten zeker aan zouden kunnen bijdragen door gewoon te melden of ze zich ergens onveilig voelen of dat ze ergens zich lastiggevallen voelen en dan weten wij het.” Maar het blijft een continu proces en of het inzetten van meer veiligheidsagenten de juiste oplossing is, daar is Tamara niet al te zeker van: “Wat we zien is dat als er criminaliteit of seksuele intimidatie is in het ene station dat dat zich verplaatst naar een ander station op het moment dat we daar meer mensen neerzetten.” Zo verschuift zich gewoon de kwestie en bovendien geeft Tamara aan dat er een tekort aan agenten is om in elk station in te grijpen; “We hebben genoeg veiligheidsagenten om op veel stations aanwezig te zijn maar niet elk moment op alle.”
Het is dus duidelijk, de MIVB doet veel in zijn mogelijkheden om seksuele intimidatie te bestrijden. De samenwerking met Plan International en bijkomende preventieve maatregelen illustreren dit. Desondanks is het verhaal niet afgelopen en is seksuele intimidatie op het Brussels openbaar vervoer allesbehalve verdwenen. Zo haalt Tamara verschillende gevoelige punten aan in dit niet al te rooskleurig verhaal.
Een oproep aan de klanten
Een groot knelpunt ligt bij de slachtoffers van seksuele intimidatie zelf. Er is een duidelijke discrepantie: zo kwam uit de resolutie van 20193reeds naar voor dat dat 98% van de vrouwen zich slachtoffer verklaart van seksisme in de openbare ruimte en slechts 3% van de slachtoffers een klacht indient na een seksistisch voorval. De oproep van de MIVB blijft dus luid en duidelijk klinken: laat je horen! MIVB kan acties ondernemen maar dat kan enkel gebeuren als er klachten binnenkomen. “Een klacht is gewoon heel simpel en dan zijn we tenminste op de hoogte. Heel veel meisjes laten het toch gewoon maar gaan want ze denken dat we er toch niets meer gaan doen, maar als we niet op de hoogte zijn kunnen we er ook niets mee doen. Dus dat zit een beetje in die vicieuze cirkel want je weet bijvoorbeeld niet in welke stations het erger is dan op andere dus dan kan je ook niet gerichter meer personeel daar naartoe sturen.”, vertelt Tamara. Ook het MIVB-personeel op het net zelf wordt hier niet over aangesproken en kan dan ook niet ingrijpen indien nodig. Die onwetendheid speelt MIVB zeker in de nadeel om deze kwestie te voorkomen.
Maar kan dat ook niet liggen aan een te hoge drempel voor slachtoffers om aangiftes in te dienen? Tamara denkt van wel en uit haar wens voor een uniforme, virtuele applicatie die allerlei Brusselse actoren samen beheren:
“Ik zou heel graag centraal een soort van ‘Touche pas à ma Pote’ willen maar dan een app die gerund wordt door de Brusselse overheid waar wij de verschillende actoren in het Brusselse hun bijdrage leveren.” Het zou dan gaan om actoren zoals beheerders van publieke parken, parkings, etc. Seksuele intimidatie vindt namelijk ook daar plaats en een centrale app hoort ook hen bij deze kwestie te betrekken
volgens Tamara; “Er zijn wel dingen die we kunnen doen maar die kunnen wij als MIVB niet alleen omdat het niet alleen het probleem is van de MIVB.”
Regionale coördinatie en samenwerking rond seksuele intimidatie in het netwerk van Brusselse actoren dient dus beter afgestemd te worden. In de discussie komt de klemtoon vaak te liggen op de voertuigen en stations van de MIVB zelf en wordt wat er daarbuiten gebeurt uit het oog verloren, aldus Tamara;
“Heel veel van de mensen die zich in het openbaar vervoer bevinden, voelen zich daar niet specifiek onveilig. Daar is goede verlichting enzovoort, maar het gaat ook vaak om de terreinen rondom de stations, op het moment dat je de stations buiten komt. In het station is het nog licht en zijn er camera’s en dan kom je op de straat en dan is het donker en kom je op bushokjes die op afgelegen plaatsen staan.”
Er is dus nog werk aan de winkel om het Brussels openbaar vervoersnetwerk (en de ruimtes rondom) veilig voor vrouwen te maken. MIVB laat het zeker niet links liggen en onderneemt concrete acties, zowel via het sensibiliseren, opleiden als renoveren. Toch klinken hun oproepen duidelijk, zowel naar de slachtoffers om zich uit te spreken als naar andere Brusselse actoren om zich in te zitten want seksuele intimidatie is en blijft een wijdverspreid en onvermijdelijk problematiek in heel de publieke ruimte.
Gebruikte bronnen:
1 https://www.brusselstimes.com/news/belgium-all-news/158870/police-warn-travellers-about-groper sex ual-assault-minors-on-brussels-metro/
2 http://weblex.brussels/data/crb/doc/2018-19/137503/images.pdf
3 http://weblex.brussels/data/crb/doc/2018-19/137503/images.pdf (p. 2)
4 Virtuele applicatie die ontwikkeld werd in 2018 maar niet meer beschikbaar is sinds 2019 https://bx1.be/categories/news/harcelement-de-rue-lapplication-touche-pas-a-ma-pote-indisponible/
Comments